Filosoof Miriam Rasch vraagt zich af hoe dit moet, autonoom zijn in een tijd waarin Facebook beweert je beter te kennen dan je eigen moeder. Ze zoekt een antwoord op de vraag of wij onszelf nog wel autonoom kunnen maken, en of we dit zouden moeten willen. Want wat is er eigenlijk zo erg aan algoritmes die beter weten dan wijzelf wat goed voor ons is? En is autonomie niet een verkapte vorm van egoïsme?

Foto: Stuart Holt

Recap door Keye Wester - Waag

Miriam Rasch introduceert zichzelf en kondigt aan dat ze een wat minder klassieke key-note wilt geven. Dat paternalistische universalisme heeft ze ook afgewezen in haar schrijven. Dat neemt autonomie juist weg. Ze wil juist agency activeren.

Wat is autonomie? Een belangrijke vraag. Het klinkt simpel, maar dat is verraderlijk. Je eerste autonomische actie is het zelf invullen van deze definitie. Deze vraag, en nog een aantal anderen, leg ik dus bij jullie terug. Autonomie is namellijk een bottom-up ethisch fenomeen.

Zodra iemand je vertelt wat autonomie is, ben jij je autonomie kwijt.

Oefening: Waarom hebben we autonomie nodig? - denk maar eens terug aan een moment waarin je je autonomie kwijt was. Voorbeelden: kindertijd, bullshit jobs, etv.

Eigenschap over je eigen tijd. Momenten waarom je moest kiezen... Hoe liet dit je voelen?

Wat is autonomie in de context van het digitale domein of een geautomatiseerde wereld?

De belofte van het internet was emancipatie, autonomie, connectie. Deze macht is ondermijnd en nu in de controle van grote bedrijven. Onze aandacht wordt gestolen, etc.

Wat is autonomie in het digitale domein? Het huidige ontwerp van het digitale domein richt zich op een frictieloze wereld. Alles moet automatisch, zo ook het maken van (ethische) keuzes. Frictieloze keuzes gooien ehtiek uit het raam en zo ook onze autonomie.

Autonome technologie, zoals auto’s etc. Die ons juist onze autonomie ontnemen. Een constante paradox. The grand paradox. Big tech beroept zich op autonomie, terwijl zij deze juist wegnemen.

Autonomie herframen kan ons helpen technologie weer in te zetten om onze autonomie te vergroten.

Miriam: Autonomie gaat over de mogelijkheid hebben om een betekenisvolle relatie op te bouwen met onze omgeving.

Ik hoop dat dit resoneert met jullie herinnering aan een tekort aan autonomie.

Het is niet zomaar een rationeel iets

Het gaat over een relatie met de buitenwereld

Het gaat juist om het werken met invloeden van buiten

Er is een extra laag betekenis, en daarmee pluraliteit.

Onze omgeving is een achtergrond van technologie en we kunnen vragen of deze technologie autonome connectie met deze buitenwereld vergroot. Geeft het ons de mogelijkheid om betekenisvolle relatie aan te gaan met de omgeving.

Het antwoord nu is nee.

Er zijn mensen die ontkennen dat autonomie überhaupt bestaat. We zijn sowieso wezens die gestuurd worden door onze omgeving, zonder vrije wil.

Zo zijn er ook groepen die autonomie gebruiken om banden met de buitenwereld te breken.

Dit zijn de twee extremen. Miriam zoekt iets ertussenin. Vrijheid om juist wel de betekenisvolle banden aan te gaan.

Oefening 2: Als limitaties onvermijdbaar zijn, dan moeten we ze leren begrijpen. Wat zijn de heteronome invloeden/”afhankelijkheden” die jou gevormd hebben? Voorbeelden: ouders, vrienden, leraren, algoritmen, boeken...

Hoe kun je deze eigen maken? Wat zijn jouw gekozen afhankelijkheden?

Een meer positieve notie van autonomie: Voorbeeld: Public Spaces, Public Values.

Vaak is het niet duidelijk wat publieke waarden nou precies zijn. Zie het manifest van PublicSpaces ook - ze wijzen allen naar autonomie, maar nu een uitdaging:

Geef deze waarden inhoud, betekenis - dit kan echter op verschillende manieren!

Transparatie, eerst lijken we het allemaal eens te zijn, maar als je er dieper op in gaat blijkt er veel nuance en verschil in te kunnen zitten. Hoe is deze interpretatie begrenst door de buitenwereld? Wat zijn de aannames? Hoe onderbreken we deze automatische interpretaties? Kunnen we hier een echte discussie over voeren?

Oefening 3: Wat zou XXX doen?

Vind je eigen interpretatie door iemand te volgen waar je tegenop kijkt. Jouw reactie op iemand die het belichaamt kan je veel leren over hoe jij er nu eigenlijk in staat. Hermeneutische cirkel - neem van buiten naar binnen en draag dat uit om buiten weer een reactie te krijgen die naar binnen gaat.

Mandela, Frida, etc.

Wat is autonomie? Hoe kunnen we dit ook collectief beantwoorden terwijl we ook pluralisme bewaken? (ipv het neppe universalisme dat we krijgen van big tech...)

Wat zou JIJ doen?

Roland: Miriam, wie is jouw ethisch baken?

Miriam: Juist gekeken naar het vrouwlijk perspectief. Een filosofische oefening - what would Frida Kahlo do? Zou zij iedereen van whatsapp jagen?

Heb jij voor jezelf een protocol om je autonomie te bewaken tegenover big tech? Ja, Twitter kun je algoritmische filters uitschakelen. Onderzoek de applicatie en ben kieskeurig. Je hoeft echter niet pushy te zijn en mensen zijn aardig en komen je graag een beetje tegemoet. Het juiste voorbeeld geven is genoeg.

Koos Steenbergen

2024